HARARE – Ondanks de indrukwekkende economische ontwikkeling van de afgelopen jaren blijft Afrika nog steeds ver achter op het gebied van energie, nu bijna twee derde van de bevolking van het continent geen toegang tot elektriciteit heeft. Hoewel het een belangrijk doel is meer stroom naar de mensen te krijgen, is het uitbreiden van elektriciteitsnetwerken duur en traag. Intussen zijn off-the-grid opties wellicht niet voldoende om in de energiebehoeften van de mensen te voorzien. Gelukkig is er een derde manier die kan helpen de gaten te vullen: mini-grids.
Mini-grids zijn in wezen plaatselijke elektriciteitsnetwerken die stroom leveren aan diverse gebruikers, of dat nu huishoudens zijn of bedrijven. Zij kunnen op grotere netwerken zijn aangesloten, maar dat hoeft niet. En, zoals uit een nieuw rapport van het Africa Progress Panel (waarvan een van de auteurs van dit artikel lid is) blijkt – en zoals een ander rapport van het Rocky Mountain Institute onderstreept – zijn mini-grids een belangrijk onderdeel van Afrika's energiepuzzel.
Mini-grids kunnen een belangrijk concurrentievoordeel bieden ten opzichte van de uitbreiding van elektriciteitsnetwerken in landelijke en afgelegen gebieden, omdat zij sneller elektriciteit kunnen leveren, tegen veel lagere kosten. Omdat voor mini-grids minder kapitaalinvesteringen nodig zijn dan voor de uitbreiding van elektriciteitsnetwerken, kan het makkelijker zijn de financiering ervan veilig te stellen, wat inhoudt dat zij gemeenschappen van stroom kunnen voorzien die anders misschien jaren zouden moeten wachten op een stroomaansluiting.
Mini-grids hebben ook een duidelijk voordeel ten opzichte van off-the-grid systemen: ze kunnen voor meer stroom zorgen. Productiviteitsverhogende landbouwmachines hebben bijvoorbeeld doorgaans méér elektriciteit nodig dan off-the-grid systemen kunnen bieden.
Bovendien kunnen mini-grids worden gebruikt om de veerkracht van bestaande elektriciteitsnetwerken te vergroten. Stroomuitval op het hoofdnetwerk kan een groot aantal bedrijven en huishoudens treffen; het kan dan lastig zijn de dienstverlening snel te herstellen. Mini-grids kunnen ervoor zorgen dat consumenten toegang blijven houden tot stroom, als het hoofdnet kampt met onderbrekingen.
Ondanks deze voordelen moet het potentieel van mini-grids om het energieprobleem van Afrika aan te pakken nog worden aangesproken. Het vertrouwen op mini-grids groeit trager dan in andere delen van de wereld, terwijl het in Afrika waarschijnlijker is om off-the-grid systemen te implementeren. Eén obstakel is het gebrek aan bewezen commerciële bedrijfsmodellen, en adequate en geschikte financieringsvormen. Een ander is dat de beleidskaders vaak niet inschikkelijk genoeg zijn. En veel ontwikkelaars en netwerk-operators missen de noodzakelijke kennis en ervaring.
De situatie is rijp voor verandering. Nu de duurzame ontwikkelingsagenda van de Verenigde Naties op ambitieuze wijze universele toegang naar energie nastreeft in 2030, besteden beleidsmakers meer aandacht aan elektrificatie, en stellen instellingen voor ontwikkelingsfinanciering en hun partners meer financiering beschikbaar. Bovendien dalen de kosten van duurzame energie; de energie-efficiëntie verbetert, zowel voor opwekkingsapparatuur als voor de machines waaraan energie moet worden geleverd; en innovatieve digitale technologieën faciliteren het beheer van de elektriciteitsleverantie.
Een flexibele oplossing als mini-grids is heel geschikt voor deze context. Zoals het er nu voor staat zijn mini-grids in Afrika meestal diesel- of waterkrachtsystemen. Maar mini-grids kunnen – en doen dat steeds meer – de vorm aannemen van zonne-energie- en hybride systemen, waarbij vooral die laatste veelbelovend zijn. Dieselsystemen kennen het risico van ontwrichtingen van de brandstoftoevoer of kostenstijgingen, terwijl de opwekking van duurzame energie kan variëren al naar gelang het weer en het seizoen. Hybride systemen die diesel met zonne- of windenergie combineren, verzachten deze risico's.
Mini-grids zijn ook op andere manieren flexibel. Mini-grids kunnen worden aangesloten op het nationale elektriciteitsnetwerk, maar dat hoeft niet. Ze kunnen particulier worden beheerd, door nutsbedrijven, op gemeenschappelijke basis, of volgens een publiek-privaat model. En ze kunnen elektriciteit verkopen aan individuele consumenten, nutsbedrijven of allebei.
Hoe kunnen Afrikaanse overheden dus het potentieel van mini-grids benutten om te helpen de toegang tot energie uit te breiden? Zoals uit recente ervaringen in de Verenigde Staten blijkt, kan de vroege adoptie van technische innovaties, vooral van digitale managementinstrumenten, de bedrijfsmodellen voor mini-grids kostenefficiënter maken. Nieuwe technologieën kunnen aanbieders van mini-grids zelfs in staat stellen geheel nieuwe organisatorische modellen te ontwikkelen voor elektriciteitssystemen, die effectiever en veerkrachtiger zijn dan de conventionele, op nutsbedrijven gebaseerde aanpak.
De ervaringen in de VS en in Azië onderstrepen eveneens het belang van een gunstig overheidsbeleid en regelgeving, inclusief kapitaalsubsidies. Voor iedere Afrikaanse regering zal het uiteraard de uitdaging zijn een mini-grid strategie te ontwerpen rondom de opties en modellen die lokaal werken. Dat betekent dat de juiste tarieven moeten worden gesteld en er een samenhangend netwerk moet worden ingericht van technische, financiële en procedurele regelgeving. Het vereist ook het creëren van de noodzakelijke vaardigheden en vermogens bij de beroepsbevolking.
Bij het ontwikkelen van hun elektriciteitssystemen zullen de meeste Afrikaanse landen veel verschillende modellen moeten overwegen en combineren. Voor velen kunnen mini-grids een belangrijke rol spelen. Als Afrikaanse overheden diversiteit willen bevorderen als het gaat om de manieren waarop elektriciteit wordt opgewekt en gedistribueerd, kunnen ze moderne energie naar miljoenen mensen brengen, terwijl ze het continent op de voorgrond plaatsen van de mondiale energietransformatie.
Vertaling: Menno Grootveld
HARARE – Ondanks de indrukwekkende economische ontwikkeling van de afgelopen jaren blijft Afrika nog steeds ver achter op het gebied van energie, nu bijna twee derde van de bevolking van het continent geen toegang tot elektriciteit heeft. Hoewel het een belangrijk doel is meer stroom naar de mensen te krijgen, is het uitbreiden van elektriciteitsnetwerken duur en traag. Intussen zijn off-the-grid opties wellicht niet voldoende om in de energiebehoeften van de mensen te voorzien. Gelukkig is er een derde manier die kan helpen de gaten te vullen: mini-grids.
Mini-grids zijn in wezen plaatselijke elektriciteitsnetwerken die stroom leveren aan diverse gebruikers, of dat nu huishoudens zijn of bedrijven. Zij kunnen op grotere netwerken zijn aangesloten, maar dat hoeft niet. En, zoals uit een nieuw rapport van het Africa Progress Panel (waarvan een van de auteurs van dit artikel lid is) blijkt – en zoals een ander rapport van het Rocky Mountain Institute onderstreept – zijn mini-grids een belangrijk onderdeel van Afrika's energiepuzzel.
Mini-grids kunnen een belangrijk concurrentievoordeel bieden ten opzichte van de uitbreiding van elektriciteitsnetwerken in landelijke en afgelegen gebieden, omdat zij sneller elektriciteit kunnen leveren, tegen veel lagere kosten. Omdat voor mini-grids minder kapitaalinvesteringen nodig zijn dan voor de uitbreiding van elektriciteitsnetwerken, kan het makkelijker zijn de financiering ervan veilig te stellen, wat inhoudt dat zij gemeenschappen van stroom kunnen voorzien die anders misschien jaren zouden moeten wachten op een stroomaansluiting.
Mini-grids hebben ook een duidelijk voordeel ten opzichte van off-the-grid systemen: ze kunnen voor meer stroom zorgen. Productiviteitsverhogende landbouwmachines hebben bijvoorbeeld doorgaans méér elektriciteit nodig dan off-the-grid systemen kunnen bieden.
Bovendien kunnen mini-grids worden gebruikt om de veerkracht van bestaande elektriciteitsnetwerken te vergroten. Stroomuitval op het hoofdnetwerk kan een groot aantal bedrijven en huishoudens treffen; het kan dan lastig zijn de dienstverlening snel te herstellen. Mini-grids kunnen ervoor zorgen dat consumenten toegang blijven houden tot stroom, als het hoofdnet kampt met onderbrekingen.
Ondanks deze voordelen moet het potentieel van mini-grids om het energieprobleem van Afrika aan te pakken nog worden aangesproken. Het vertrouwen op mini-grids groeit trager dan in andere delen van de wereld, terwijl het in Afrika waarschijnlijker is om off-the-grid systemen te implementeren. Eén obstakel is het gebrek aan bewezen commerciële bedrijfsmodellen, en adequate en geschikte financieringsvormen. Een ander is dat de beleidskaders vaak niet inschikkelijk genoeg zijn. En veel ontwikkelaars en netwerk-operators missen de noodzakelijke kennis en ervaring.
SPRING SALE: Save 40% on all new Digital or Digital Plus subscriptions
Subscribe now to gain greater access to Project Syndicate – including every commentary and our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – starting at just $49.99.
Subscribe Now
De situatie is rijp voor verandering. Nu de duurzame ontwikkelingsagenda van de Verenigde Naties op ambitieuze wijze universele toegang naar energie nastreeft in 2030, besteden beleidsmakers meer aandacht aan elektrificatie, en stellen instellingen voor ontwikkelingsfinanciering en hun partners meer financiering beschikbaar. Bovendien dalen de kosten van duurzame energie; de energie-efficiëntie verbetert, zowel voor opwekkingsapparatuur als voor de machines waaraan energie moet worden geleverd; en innovatieve digitale technologieën faciliteren het beheer van de elektriciteitsleverantie.
Een flexibele oplossing als mini-grids is heel geschikt voor deze context. Zoals het er nu voor staat zijn mini-grids in Afrika meestal diesel- of waterkrachtsystemen. Maar mini-grids kunnen – en doen dat steeds meer – de vorm aannemen van zonne-energie- en hybride systemen, waarbij vooral die laatste veelbelovend zijn. Dieselsystemen kennen het risico van ontwrichtingen van de brandstoftoevoer of kostenstijgingen, terwijl de opwekking van duurzame energie kan variëren al naar gelang het weer en het seizoen. Hybride systemen die diesel met zonne- of windenergie combineren, verzachten deze risico's.
Mini-grids zijn ook op andere manieren flexibel. Mini-grids kunnen worden aangesloten op het nationale elektriciteitsnetwerk, maar dat hoeft niet. Ze kunnen particulier worden beheerd, door nutsbedrijven, op gemeenschappelijke basis, of volgens een publiek-privaat model. En ze kunnen elektriciteit verkopen aan individuele consumenten, nutsbedrijven of allebei.
Hoe kunnen Afrikaanse overheden dus het potentieel van mini-grids benutten om te helpen de toegang tot energie uit te breiden? Zoals uit recente ervaringen in de Verenigde Staten blijkt, kan de vroege adoptie van technische innovaties, vooral van digitale managementinstrumenten, de bedrijfsmodellen voor mini-grids kostenefficiënter maken. Nieuwe technologieën kunnen aanbieders van mini-grids zelfs in staat stellen geheel nieuwe organisatorische modellen te ontwikkelen voor elektriciteitssystemen, die effectiever en veerkrachtiger zijn dan de conventionele, op nutsbedrijven gebaseerde aanpak.
De ervaringen in de VS en in Azië onderstrepen eveneens het belang van een gunstig overheidsbeleid en regelgeving, inclusief kapitaalsubsidies. Voor iedere Afrikaanse regering zal het uiteraard de uitdaging zijn een mini-grid strategie te ontwerpen rondom de opties en modellen die lokaal werken. Dat betekent dat de juiste tarieven moeten worden gesteld en er een samenhangend netwerk moet worden ingericht van technische, financiële en procedurele regelgeving. Het vereist ook het creëren van de noodzakelijke vaardigheden en vermogens bij de beroepsbevolking.
Bij het ontwikkelen van hun elektriciteitssystemen zullen de meeste Afrikaanse landen veel verschillende modellen moeten overwegen en combineren. Voor velen kunnen mini-grids een belangrijke rol spelen. Als Afrikaanse overheden diversiteit willen bevorderen als het gaat om de manieren waarop elektriciteit wordt opgewekt en gedistribueerd, kunnen ze moderne energie naar miljoenen mensen brengen, terwijl ze het continent op de voorgrond plaatsen van de mondiale energietransformatie.
Vertaling: Menno Grootveld